Quang cảnh đường phố là một trong những nét đặc trưng góp phần giúp Sài Gòn xưa được xướng tên “Hòn Ngọc Viễn Đông”. Có rất nhiều tên đường, tên phố đã biến mất hoàn toàn trên bản đồ thành phố. Một trong số đó phải kể đến đường Công Lý. Hôm nay hãy cùng madeinsaigon nhìn lại một thời huy hoàng của con đường sầm uất bậc nhất Sài Gòn trước năm 1975 nhé!
Công Lý – Con Đường Sầm Uất Bậc Nhất Sài Gòn Xưa
Đường Công Lý là một trong những trục giao thông chính của đường phố Sài Gòn dù là trước hay sau năm 1975. Đây là đoạn đường nối dài từ Sân bay Tân Sơn Nhất đi qua trung tâm thành phố cho đến rạch Bến Nghé.
Dưới thời kỳ Pháp thuộc, Sài Gòn còn đang trong quá trình quy hoạch nên những con đường thành đô được đánh số và gọi theo những con số đó. Ban đầu, đường Công Lý được đặt thành số 26, sau này thì gọi là đường Impératrice, rồi đến Mac Mahon (dân Sài Gòn thời đó hay gọi quen thành đường Mặt Má Hồng), rồi lần lượt mang theo những cái tên như Général De Gaulle, Maréchal De Lattre de Tassigny.
Mãi đến năm 1955, đường mới có tên chính thức và Việt hóa là đường Công Lý (bởi, con đường này đi ngang qua Tòa Pháp Đình Sài Gòn, được xem là nơi gìn giữ công lý của người dân).
Sau năm 1975 thì hầu hết các con đường đều được đổi thành tên khác, đường Công Lý cũng không ngoại lệ khi được đổi thành đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa. Đường Cách Mạng 1/11 đổi thành đường Nguyễn Văn Trỗi, cầu Công Lý nối liền hai con đường cũng được đổi thành cầu Nguyễn Văn Trỗi.
Tuy nhiên, cho đến hiện nay, mặt trước của cây cầu người ta vẫn để tên là cầu Công Lý và người dân cũng quen với cái tên “Cầu Công Lý”.
Vỉa hè đường Công Lý, nơi màu sáng là chùa Ấn giáo vào năm 1954
Có thể thấy, đường Công Lý là một trong những đoạn đường có nhiều tên gọi nhất và nó đi qua những địa điểm đặc biệt của Sài Gòn như Dinh Độc Lập, Dinh Hoa Lan, Phủ Phó Tổng thống, Chùa Vĩnh Nghiêm, trường Tư thục Quốc Anh, Thương xá Crystal Palace – Tam Đa, rạp chiếu bóng Hồng Bàng,…
Vỉa hè đường số 131 đường Công Lý – phía trước Tòa Pháp Đình Sài Gòn (bây giờ là Tòa án Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh). Trước đó, có tên là Tòa đại hình Sài Gòn năm trên đường Mac Mahon. Sau năm 1898 thì đổi thành Tòa hình sự Sài Gòn kiêm Tòa Thượng thẩm Đông Dương. Năm 1919 thì đây là Tòa Thượng thẩm Nam Kỳ. Giao lộ Công Lý và Yên ĐỗNgã tư đường Công Lý và đường Yên Đổ của những năm thập niên 1960Ngã tư đường Công Lý và đường Lê Lợi, người phụ nữ trong tà áo dài trắng thanh lịch chạy chiếc Vélo Solex.Ngã tư đường Hồng Thập Tự và đường Công Lý của những năm 1962 – 1964. Trước năm 1955, đường Hồng Thập Tự có tên là đường Thiên Lý, sau năm 1975 thì đổi thành đường Nguyễn Thị Minh Khai.Số 253A đường Công Lý được ghi lại năm 1963 bởi Folklore Atelier
Phía đường Công Lý, phía trước chính là góc ngã tư đường Công Lý và Yên Đỗ năm 1964Hội Thánh Tin Lành này nằm cách nhà của Đức Từ Cung – Thân mẫu của Cựu Hoàng Đế Bảo Đại – một căn. Nhà đó mang số 213 đường Công Lý.Ngã tư Công Lý và đường Yên Đổ, hướng chụp nhìn về phía sân bay giai đoạn 1964 – 1966Ảnh Sài Gòn năm 1965 của John Klawitter. Ngã tư Hiền Vương – Công Lý (sau này được đổi thành ngã tư Võ Thị Sáu và Nam Kỳ Khởi Nghĩa).Ngã tư Trần Qúy Cáp và Công Lý (sau này đổi thành đường Võ Văn Tần và đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa). Dãy nhà ở phía xa xa chính là dãy lớp học của trường Lê Qúy Đôn.Chiếc xe lấy rác ngay góc đường Lê Lợi và Công Lý, góc chụp về hướng chợ. Ngày xưa chỗ này có một Pharmacy, nhà thuốc này nằm ѕát vách với Nhà sách Khai Trí của ông Nguyễn Hùng Trương. Tòa nhà có hàng chữ màu xanh RADIO INH CHÂU vào những năm 1960 là hiệu sách Vĩnh Bảo nằm ngay mũi tàu Công Lý – Nguyễn Trung Trực, mặt tiền quay ra Đại lộ Lê Lợi, bên hông nhà sách (nằm bên Nguyễn Trung Trực) có quán nhạc của nhạc sĩ Mạnh Phát. Các sạp bán hàng đủ thứ lung tung như thấy trong hình là do dịp gần Tết Nguyên Đán, Tòa Đô Chánh cho phép bà con tiểu thương bốc thăm cất sạp bán Tết. Các sạp bán sách báo cũ thì ở phía bên lề đường bên kia cũng cùng trên Đại Lộ Lê Lợi nhưng nằm ѕát vách tường của Khu Trường Tiền – Bộ Công ChánhNgã tư Công Lý và Lê Thánh Tôn của năm 1965Ngã tư đường Công Lý và đường Phan Thanh Giản năm 1965. Trong hình là trường Marie Curie phía đường Phan Thanh GiảnĐường Công Lý, đoạn nằm giữa hai đường Phan Thanh Giản và Phan Đình Phùng. Tòa nhà màu vàng sau này có thời gian được dùng làm Trường Múa TP.HCM , ngày nay hình như vẫn còn, nhưng đã được cải tạo sửa chữa và xây thêm tầng. Phía trái của hình bây giờ là Siêu thị Quận 3.Đây là ngã tư Công Lý – Phan Đình Phùng. Góc bên trái là khu nhà kho của Mỹ, sau này là Siêu thị Co.opmart Nguyễn Đình Chiểu. Tòa nhà mái ngói của Trường Múa TPHCM sau năm 1975. Building của Mỹ bên phải hình sau năm 1975 là nhà tập thể của cán bộ nhà nước, nơi có căn hộ của vợ chồng Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ – nhà thơ Lê Giang, nay đã phá bỏ xây thành tòa cao ốc căn hộ cao cấp. Hình này cũng cho thấy đường Phan Đình Phùng khi này chưa phải là đường một chiều.Biệt thự trên đường Công Lý, đối diện sân Phan Đình Phùng được chụp vào năm 1965. Sau này, tòa nhà này là nơi ở của Thống đốc Ngân Hàng Quốc Gia Việt Nam (Lê Quang Uyển giai đoạn từ năm 1974 đến năm 1975).Dinh Gia Long nằm ngay góc đường Công Lý và Gia Long. Năm 1978, tòa nhà này được trưng dụng làm Bảo tàng Cách mạng TP.HCM, đến 1999 lại được đổi thành Bảo tàng Thành phố Hồ Chí Minh như hiện nay. Sau năm 1975, hai con đường trên cũng được đổi thành đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa và đường Lý Tự Trọng.Đường Công Lý năm 1965, phía trước là ngã tư Công Lý – Trần Quý Cáp. Bên trái là sân thể thao Phan Đình Phùng, nhà cao bên phải là Victory Hotel.Ngã tư đường Lê Lợi và Công Lý, trong ảnh chính là hình ảnh của cuộc diễu hành quân sự trên đường Lê Lợi. Phía xa xa là nhà sách Khai Trí.Ngã tư Công Lý – Hồng Thập Tự trong bộ sưu tập ảnh Saigon năm 1965 của Lawrence V. SmithDinh Gia Long, góc Gia Long – Công Lý (sau này là đường Lý Tự Trọng và Nam Kỳ Khởi Nghĩa)
Đường Lê Lợi, ngã tư Lê Lợi – Công Lý. Tòa nhà cao cao ở phía xa chính là Nhà sách Khai TríNgã 3 Công Lý & Thống Nhất, khoảng trống phía trước bên phải khung hình chính là Dinh Độc Lập. Bộ sưu tập ảnh của Thomas W. Johnson về Saigon 1965 – 1966.Góc Công Lý – Lê Lợi của những năm 1965 – 1966Phía trước là ngã tư Công Lý & Lê Thánh Tôn, bên phải là Thư viện Quốc Gia, bên trái là Dinh Gia Long. Ảnh chụp Saigon 1965-66 của Thomas W. Johnson.Ngã tư Công Lý – Yên Đổ, đoạn đường nhiều xe là đường Yên Đỗ. Ảnh Saigon 1965 – 1966 của Dale Ellingson.Hội Thánh Báp-Tít Ân-Điển nằm trên đường Công Lý năm 1966Ngã tư Công Lý – Yên ĐổĐường Công Lý vào tháng 1 năm 1966 được chụp bởi Mikey Walters, bên trái là Tòa Án Pháp đình Sài Gòn và bên phải hình là công viên Liên Hiệp.Vỉa hè đường Công Lý năm 1966 – Thương xá Tam Đa (Crystal Palace) nằm tại vị trí khu nhà cao giữa ảnh chưa xây dựng. Bên phải là chùa Ấn giáo.Giao lộ Lê Lợi – Công Lý
Đường Công Lý nay đã được đổi tên thành đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa (Quận 3). Và tất nhiên, những quang cảnh phố phường ngày xưa cũng không còn. Nhưng những kí ức về đường Công Lý một thời sầm uất bậc nhất Sài Gòn sẽ mãi là hoài niệm của những người con Sài Gòn xưa.
Cùng với việc kho tư liệu lưu trữ của Pháp được giới thiệu rộng rãi, chúng tôi có dịp tìm được các số báo Nam Kỳ từng phát hành tại Sài Gòn cách đây hơn một thế kỷ và đọc được những bản tin, thông tin thú vị quanh những ngày đầu nghệ thuật điện…
“Được tin em lấy chồng” là một trong những sáng tác để đời của nhạc sĩ Châu Kỳ. Ca khúc chính là nỗi đau buồn tê tái của chàng trai khi nghe tin người yêu đi lấy chồng. Cho đến nay, “Được tin em lấy chồng” đã, đang và vẫn nhận được sự yêu thích…
Như Tây nhựt trình phô bày trọn vẹn cảm xúc tác giả, cùng những ghi nhận về một Tây phương hiện đại. “Như Tây thuật lại chuyện vời khơi” Năm 1880, Trương Minh Ký (1855 – 1900) được Thống đốc Nam kỳ Le Myre de Vilers cử dẫn đoàn 11 ᴅu học sinh sang Alger…
Ở Sài Gòn, mọi người thường bảo nơi này nhìn có vẻ “Tây”. Điều đó cũng dễ hiểu bởi vì Sài Gòn miền Nam đã trải qua cả trăm năm đô hộ bởi Pháp thuộc, tất thảy lối kiến trúc của những căn nhà cũng chứa đựng lối tây hóa của nước Pháp.Mặc dù cuộc sống hiện đại là thế nhưng ở đâu đó vẫn chứa đựng những hình ảnh giản dị của đời sống hằng ngày. Những đứa trẻ cùng nhau chơi đùa và cười vang khắp mọi nẻo đường.
Hoàng hậu Nam Phương là vị hoàng hậu cuối cùng của triều đại phong kiến Việt Nam. Nhưng ít ai biết được vị hoàng hậu đã khiến vua Bảo Đại yêu si mê này lại có một cuộc đời hồng nhan bạc phận. Hoàng Hậu Nam Phương Nam Phương Hoàng Hậu, khuê danh Nguyễn Hữu…
“HÃY YÊU NHAU ĐI” là một trong những sáng tác để đời của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Đây là một trong số ít bài hát đề cao sự lạc quan, yêu đời, yêu người và khát khao sống hết mình cho cuộc đời. Giai điệu nhẹ nhàng nhưng không kém phần tươi vui…
